لوازم مدیریت فرهنگی استمرار در کار است احمد مسجد جامعی وزیراسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی از همان روزی که آرش کمانگیر تیری را در چله نهاد و با پرتاب آن مرزهای ایران ‌زمین را استوار ساخت نشان داد که پاسداری از این مرز و بوم اهورایی کاری جانفرساست که توان و تجربه و فداکاری را با هم می‌طلبد. میراث گرانقدر همه آن سال‌ها دستاورد بزرگ و اسباب سرفرازی ایرانیان است. هرچند در جهان امروز، ده‌ها کشور مستقل شکل گرفته‌اند اما آنهایی که پشتوانه تمدنی چند هزار ساله دارند از انگشتان دست نمی‌گذرند. بخشی از این سرمایه در رفتارها و نگرش‌ها و آداب و رسوم ایرانیان و فرهنگ معنوی ایرانشهر به چشم می‌آید. زمانی دانشمندی ایتالیایی که همسری ایرانی برگزیده بود به سرزمین او آمد و با دیدن بزرگ‌ترین شهر خشتی جهان و گنجینه‌های ارجمند و فراوان بازمانده از قرون گذشته، توانست راز و رمز رفتارهای متفاوت او را دریابد و ریشه‌های شکوه نگرش و اعتماد به نفس و کیمیاگری ایرانی‌اش را فهم کند. او می‌گفت که در اینجا از خاک، گوهر می‌آفرینند و از فرش به عرش اوج می‌گیرند. برخی از این سرمایه‌ها در حوزه فرهنگ مادی و اشیای تاریخی و بناهایی استوار است که از گزند زمان و هجوم زمانه در امان مانده است و امروز لابد ما پاسبان آن هستیم.اما سوگمندانه باید گفت آسیبی که در این سال‌ها به این آثار وارد آمده، مایه نگرانی ژرف برای همه علاقه‌مندان به فرهنگ و تمدن جهان ایرانی است و پژواک آن را در عموم محافل فرهنگی و علمی می‌توان دید. چند سال پیش بود که کشور مالزی در راهبرد توسعه برنامه شهرسازی خود، الگوی معماری ایرانی برگزید و در پی آن گروهی از معماران جوان و تحصیلکرده کشورش را به ایران فرستاد که حاصل آن الگوبرداری از مقرنس‌های حرم حضرت معصومه (س) برای تالار ورودی برج‌های دوگانه مشهور کوالالامپور بود. برداشت از دستاوردهای معماران ایرانی و بهره‌گیری از نماهای پل خواجو، دستاورد دیگری برای کارشناسان مالزی شد و پایتخت اداری جدید آن کشور «پوتراجایا» با استفاده از نمادها و آرایه‌های معماری ایرانی شکل گرفت، کاری که متاسفانه در عموم نمادهای جدید شهری همچون برج میلاد اتفاق نیفتاد. جالب است که در ساختن مسجد بزرگ همین شهر «پوتراجایا» که مدیریت آن را به فناوران و هنرمندان بخش دیگری از جهان ایرانی که امروزه در جغرافیای مستقلی در آسیای میانه قرار دارد، سپرده بودند با کیفیت هم ‌تراز با آثار الگوبرداری شده از ایران نبوده است و این در حالی است که در سال‌های اخیر شاهد بیشترین بی‌اعتنایی و تخریب در این حوزه هستیم. سی‌وسه پل اصفهان که از شاهکارهای معماری پل در تاریخ است و صدها سال با آرایه‌ها و زیورهای گوناگون پابرجا بوده است و سال‌های طولانی در مسیر آمد وشد وسایل نقلیه قرار داشته به ناگاه ترک برداشت؛ این ترک، شکاف در تاریخ معماری و فرهنگ و هنر است. بسیاری از بناهای فهرست شده تاریخی تخریب شد، کارگاه‌های فعال و یگانه هنرهای سنتی تعطیل شد. صنایع‌دستی ایران در سطح ملی و بین‌المللی جای خود را به کشور چین داد. گشتی در مغازه‌های صنایع‌دستی در شهر تهران و حتی میدان نقش‌جهان اصفهان، حسرت هر بیننده‌ای را برمی‌انگیزد که چگونه صنایع‌دستی وارداتی جای این‌گونه تولیدات ملی را گرفته است؛ صنایعی که روزگاری چشم و چراغ محافل، مجامع هنری و یکی از مشاغل و شیوه‌های کسب معاش و زندگی بود که بازار آن ویژه مردان و شهرهای بزرگ هم نبود بلکه بسیاری از زنان خانه‌دار نیز با هنرمندی و آراستگی آن را ادامه می‌دادند و حتی در خانواده‌های روستایی، عشایر و شهرهای کوچک کارگاه‌های آن دایر بود. این در حالی است که در بالاترین سطح تصمیم‌گیری با تغییرات پی در پی مدیران این عرصه مواجه هستیم. بی‌شک یکی از دلایل این نابسامانی‌ها این‌گونه بی‌ثباتی‌هاست. هر اثر موجود در میراث فرهنگی حاوی خرد و دانشی است که در طول تاریخ جمع شده است، کسانی می‌توانند در این کار ورود کنند که به این خبرگی رسیده باشند. از لوازم مدیریت فرهنگی تخصص و استقرار در کار است تا بتواند صحنه فرهنگی را که در پی نسل‌ها شکل می‌گیرد به سامان برساند.مدیریت میراث فرهنگی در ایران همچون سایر نقاط جهان از روزگار تاسیس، پیوسته در اختیار افراد متخصص و باتجربه بوده است، این روند در سال‌های پس از انقلاب همچنان پابرجا بود و شتاب بیشتری گرفت و کسانی همچون مرحوم آیت‌الله زاده شیرازی، نخستین مدیر میراث فرهنگی در سال‌های پس از انقلاب اسلامی و بنیان‌گذار مرمت علمی و شیخ‌المشایخ حفاظت آثار تاریخی و دیگرانی که افتخار فرهنگ و هنر معاصر ما هستند، سال‌های سال این مجموعه را حفاظت و هدایت نمودند. از این رو لازم است به ظرفیت نیروهای عالم و توانمند آن سازمان که در طول سال‌ها تلاش و تحقیق برآمده‌اند، بیشترین توجه را داشت. اگر آن روز آرش کمانگیر با عزمی جزم برای دفاع از ایران جان بر کف نهاد ، امروز هم برای دفاع از میراث ایرانشهر مردانی از همان جنس لازم است که عشق و ایمان و تجربه و توان را درهم آمیزند و میراث ماندگار این سرزمین تاریخی را ارج نهند.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا